نشریه ۴۳۱۱؛ برآوردی روی کاغذ، زیان در میدان

نشریه ۴۳۱۱ به عنوان مرجع رسمی برای تهیه برآورد هزینه اجرای پروژه‌های عمرانی، سال‌هاست در نظام فنی و اجرایی کشور جایگاه ثابتی دارد. اما پرسش اساسی از سوی پیمانکاران این است: آیا این نشریه واقعاً نمایان‌گر هزینه‌های واقعی اجراست؟

پاسخ صادقانه، اغلب منفی است.

مشکل اصلی نشریه ۴۳۱۱، عدم انعکاس لحظه‌ای نوسانات اقتصادی در بازار ساخت‌وساز کشور است. قیمت‌ها، به‌ویژه در شرایط تورمی، با سرعتی بسیار بیشتر از فرآیند به‌روزرسانی این نشریه تغییر می‌کنند. نتیجه؟ برآوردی رسمی اما غیرواقعی که در مرحله اجرا، پیمانکار را با خسارت‌های جدی مواجه می‌سازد.

از سوی دیگر، تعریف‌های خشک و بعضاً ناکارآمد از آیتم‌های اجرایی، باعث می‌شود بسیاری از هزینه‌های واقعی در پروژه‌ها پوشش داده نشوند. مثلاً هزینه‌های مرتبط با ایمنی، حمل‌و‌نقل خاص، شرایط اقلیمی ویژه یا حتی فناوری‌های نوین، یا نادیده گرفته می‌شوند یا در قالب‌های سنتی و ناقص گنجانده می‌شوند.

بدتر آن‌که در مناقصات، همین برآوردهای رسمی، ملاک داوری قیمت پیمانکاران قرار می‌گیرند. بنابراین، اگر پیمانکاری بخواهد واقع‌گرایانه قیمت دهد، از دور رقابت کنار گذاشته می‌شود؛ و اگر هم بخواهد رقابتی عمل کند، باید آماده ضرر در حین اجرا باشد.

این وضعیت نه‌تنها به بی‌ثباتی مالی شرکت‌های پیمانکاری دامن زده، بلکه باعث افت کیفیت پروژه‌ها، تأخیر در اجرا و حتی نیمه‌کاره رها شدن طرح‌ها شده است.

نشریه ۴۳۱۱ باید به‌جای یک سند صلب و دولتی، به ابزاری پویا، قابل انطباق با بازار، و تدوین‌شده با مشارکت پیمانکاران تبدیل شود. تا وقتی که این بازنگری اساسی رخ ندهد، «برآورد» ما، همچنان با «واقعیت» فاصله خواهد داشت.